Wcześniejsza spłata kredytu gotówkowego – czy warto?

Wielu kredytobiorców, którzy podpisali umowę kredytową na kilka lat, z czasem zaczyna zastanawiać się nad wcześniejszą spłatą zobowiązania. Przyczyn może być wiele: poprawa sytuacji finansowej, niespodziewany przypływ gotówki, chęć ograniczenia comiesięcznych zobowiązań lub planowane zmiany życiowe, takie jak zakup mieszkania czy założenie działalności gospodarczej. Niezależnie od motywacji, kluczowe pytanie brzmi: czy wcześniejsza spłata kredytu gotówkowego się opłaca i jak ją przeprowadzić zgodnie z przepisami?

Czy kredyt gotówkowy można spłacić wcześniej?

Tak, spłata kredytu gotówkowego przed terminem jest jak najbardziej możliwa. Kluczowy jest tu art. 48 ust. 1 Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, który stanowi, że konsument ma prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie, a kredytodawca nie może tego prawa ograniczać. Oznacza to, że bank nie ma podstaw, aby odmówić przyjęcia wcześniejszej spłaty kredytu – niezależnie od jej przyczyny. Tego wymaga nie tylko ustawa, ale również orzecznictwo i stanowiska takich instytucji jak UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów).

W większości przypadków wystarczy złożyć dyspozycję w bankowości elektronicznej lub udać się do oddziału, aby spłacić kredyt wcześniej. Czasem konieczne jest uzyskanie wcześniejszej informacji o aktualnym saldzie, które należy uregulować – warto wtedy poprosić bank o tzw. kalkulację wcześniejszej spłaty. Nie jest to jednak wymóg formalny – prawo nie nakłada obowiązku wcześniejszego informowania banku o planowanej przedterminowej spłacie.

Kiedy kredyt gotówkowy jest kredytem konsumenckim?

Nie każdy kredyt gotówkowy automatycznie podlega pod ustawę o kredycie konsumenckim. Kluczowe znaczenie ma tutaj status kredytobiorcy oraz cel, na jaki zaciągnięto zobowiązanie. Jeżeli kredyt został udzielony osobie fizycznej na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą lub zawodową, a jego kwota nie przekracza 255 550 zł lub równowartości tej kwoty w walucie obcej, wówczas mamy do czynienia z kredytem konsumenckim. W takim przypadku zastosowanie mają pełne uprawnienia wynikające z ustawy, w tym prawo do wcześniejszej spłaty kredytu.

Jeśli natomiast kredytobiorcą jest przedsiębiorca i środki są przeznaczone na działalność gospodarczą, ustawa o kredycie konsumenckim nie będzie miała zastosowania – chyba że instytucja finansowa zdecyduje się dobrowolnie objąć kredyt takim reżimem prawnym (np. w formie uproszczonej umowy z konsumentem prowadzącym działalność jednoosobową).

Na czym polega wcześniejsza spłata kredytu gotówkowego?

Szybsza spłata kredytu gotówkowego oznacza uregulowanie całego lub części zobowiązania przed terminem określonym w umowie. W praktyce oznacza to, że kredytobiorca decyduje się zakończyć spłatę przed czasem lub zmniejszyć saldo zadłużenia szybciej niż przewiduje harmonogram.

Jeśli chcesz wcześniej spłacić kredyt gotówkowy, to możesz to zrobić na dwa sposoby: 

1. Spłata całkowita – kredytobiorca przelewa całą pozostałą do spłaty kwotę wraz z odsetkami naliczonymi do dnia faktycznej spłaty. W efekcie umowa wygasa, a bank powinien zwrócić proporcjonalną część kosztów (np. prowizji).
   
2. Spłata częściowa – klient wpłaca wyższą kwotę niż przewiduje harmonogram. Może wtedy:
   
   • skrócić okres kredytowania, utrzymując ratę na dotychczasowym poziomie,
   • obniżyć wysokość raty, pozostawiając okres kredytowania bez zmian.
     

W obu przypadkach chodzi o zmniejszenie całkowitego kosztu kredytu i szybsze zakończenie zobowiązania.

Jak przebiega procedura?

W większości banków proces wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego wygląda następująco:

• kredytobiorca kontaktuje się z bankiem lub loguje do bankowości online,
• wnioskuje o wcześniejszą spłatę (częściową lub całkowitą),
• bank przygotowuje wyliczenie wymaganej kwoty,
• po zaksięgowaniu wpłaty kredyt jest odpowiednio przeliczany i rozliczany.
  

Czym wcześniejsza spłata różni się od nadpłaty?

W praktyce pojęcia te bywają stosowane zamiennie, jednak z punktu widzenia banków:

• nadpłata to spłata części kapitału przed terminem,
• wcześniejsza spłata w ujęciu ustawowym dotyczy zarówno częściowej, jak i całkowitej przedterminowej spłaty kredytu.
  

Jakie dane warto sprawdzić przed spłatą?

Przed dokonaniem spłaty kredytu przed terminem warto:

• zweryfikować pozostałe saldo kapitału i odsetek,
• sprawdzić zapisy w umowie dotyczące kosztów,
• upewnić się, czy bank przewiduje zwrot części prowizji,
• rozważyć, czy korzystniejsze będzie skrócenie okresu kredytowania, czy redukcja rat.

Czy wcześniejsza spłata kredytu gotówkowego wiąże się z dodatkowymi kosztami?

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r., konsument ma prawo do wcześniejszej spłaty kredytu w całości lub w części. Bank nie może tego prawa ograniczyć, a w przypadku przedterminowej spłaty zobowiązany jest obniżyć całkowity koszt kredytu, czyli proporcjonalnie zwrócić te opłaty, które dotyczą okresu, z którego klient nie skorzystał.

Do kosztów tych zalicza się m.in.:

• prowizje,
• odsetki,
• opłaty przygotowawcze,
• składki ubezpieczeniowe (jeśli bank był ich beneficjentem),
• opłaty za rozpatrzenie wniosku kredytowego.
  

W praktyce więc spłacenie kredytu przed terminem zmniejsza realny koszt zobowiązania, ponieważ bank nie ma prawa zatrzymać całości wcześniej naliczonych opłat. 

Ustawa przewiduje jednak jeden wyjątek. Bank może pobrać rekompensatę w przypadku, gdy:

• kredyt był udzielony na stałą stopę oprocentowania,
• a spłata nastąpiła wcześniej niż 12 miesięcy przed terminem spłaty określonym w umowie.

Wówczas rekompensata nie może być wyższa niż:

• 1% spłacanej części kredytu – jeśli do końca umowy zostało więcej niż 12 miesięcy,
• 0,5% – jeśli do końca pozostało mniej niż rok.
  

Jednocześnie suma tej opłaty nie może przekroczyć kwoty odsetek, które bank by zarobił, gdyby klient nie spłacił zobowiązania wcześniej. W praktyce, dla kredytów o zmiennym oprocentowaniu (czyli zdecydowanej większości kredytów gotówkowych w Polsce), bank nie ma prawa żądać żadnej rekompensaty.

Czy warto skrócić czas spłaty kredytu gotówkowego?

Podstawowy argument przemawiający za skróceniem czasu spłaty kredytu to redukcja całkowitego kosztu kredytu. Odsetki są naliczane proporcjonalnie do czasu obowiązywania umowy – im krócej korzystasz z pieniędzy banku, tym mniej za nie płacisz.

Załóżmy, że zaciągnąłeś kredyt gotówkowy na 30 000 zł na 5 lat, z RRSO na poziomie 11%. Skracając okres spłaty do 3 lat lub spłacając całość wcześniej, możesz zaoszczędzić nawet kilka tysięcy złotych. Kluczowym czynnikiem jest tu fakt, że większość kosztów odsetkowych przypada na początkowe lata spłaty, więc wcześniejsze uregulowanie salda zasadniczo eliminuje odsetki z kolejnych miesięcy.

Jak szybko spłacić kredyt gotówkowy?  

Proces ten wygląda zazwyczaj tak:

• Składasz dyspozycję nadpłaty z jednoczesnym wnioskiem o skrócenie okresu kredytowania.
• Bank przelicza harmonogram i ustala nową datę końcową.
• Otrzymujesz aneks do umowy lub nowy harmonogram spłaty.
  

Warto dokładnie przeanalizować nowy plan spłaty – niektóre banki mogą próbować wprowadzić dodatkowe opłaty za zmianę warunków (choć nie zawsze mają do tego prawo). Przed podjęciem decyzji przydatny będzie również kalkulator wcześniejszej spłaty kredytu, który pokaże, ile faktycznie oszczędzisz.

Wcześniejsza spłata kredytu gotówkowego a odsetki i prowizja

Pytanie o zwrot prowizji przy wcześniejszej spłacie kredytu gotówkowego od lat budzi emocje, nie tylko wśród klientów, ale i bankowców. Sprawa zyskała rozgłos po wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 2019 roku, który zmienił interpretację obowiązujących przepisów. Efekt? Kredytobiorca, który spłacił kredyt przed terminem określonym w umowie, ma prawo domagać się proporcjonalnego zwrotu poniesionych kosztów, w tym prowizji.

Podstawą prawną jest art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z tym przepisem:

W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o koszty dotyczące okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy.

Ustawodawca nie rozróżnia kosztów na „prowizję” i „odsetki” – chodzi o wszystkie elementy składające się na całkowity koszt kredytu. A skoro prowizja jest częścią tych kosztów, bank powinien oddać jej proporcjonalną część, jeżeli kredyt został spłacony wcześniej.

Jak odzyskać prowizję od banku?

Procedura zwrotu prowizji nie zawsze jest automatyczna. Oto kroki, które warto podjąć:

1. Spłać cały kredyt gotówkowy przed terminem określonym w umowie.
2. Złóż wniosek do banku o zwrot prowizji i innych kosztów kredytu. W piśmie warto wskazać podstawę prawną: art. 49 ust. 1 ustawy oraz wyrok TSUE.
3. Jeśli bank odmówi – złóż reklamację, a w razie potrzeby skieruj sprawę do Rzecznika Finansowego lub UOKiK.
4. Gdy wyczerpiesz drogę polubowną – pozostaje droga sądowa. Orzecznictwo jest obecnie bardzo korzystne dla klientów.

Warto wiedzieć:

• Zwrot należy się również w przypadku refinansowania kredytu – np. przeniesienia kredytu gotówkowego do innego banku, który oferuje lepsze warunki.
• Dotyczy to wszystkich kredytów konsumenckich do 255 550 zł, zgodnie z ustawą – czyli nie tylko gotówkowych, ale też ratalnych, samochodowych czy pożyczek z firm pozabankowych.
• Wniosek o zwrot można złożyć do kilku lat po wcześniejszej spłacie – najlepiej nie później niż 6 lat od dnia zwrotu środków.